Η διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη αποτελεί ψυχική διαταραχή, η οποία στην τυπική της μορφή χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης, δηλαδή επαναλαμβανόμενες και έντονες μεταπτώσεις στη συναισθηματική διάθεση, τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την κινητική δραστηριότητα. Συνεπώς χαρακτηρίζεται από δύο πόλους, τη «μανία» και την «κατάθλιψη», στην ουσία όμως είναι ένα φάσμα διαταραχών.

Η διαταραχή σπάνια εμφανίζεται μόνο με επεισόδια μανίας. Ο αριθμός των επεισοδίων και του κάθε είδους επεισοδίων ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή. Αναλυτικότερα, ο αριθμός επεισοδίων κυμαίνεται από ένα και μοναδικό μανιακό επεισόδιο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μέχρι πολλαπλά μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια. Σε ορισμένους ασθενείς κυριαρχούν τα επεισόδια μανίας και σε άλλους τα επεισόδια κατάθλιψης, ενώ σε άλλους τα δύο είδη εκδηλώνονται με την ίδια περίπου συχνότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις τα επεισόδια μανίας είναι σχετικά ήπια και χαρακτηρίζονται ως επεισόδια υπομανίας.

Κλινικές μορφές

1. Διπολική διαταραχή τύπου I (εναλλαγές των δύο ακραίων διαθέσεων, της κατάθλιψης και της μανίας)

2. Διπολική διαταραχή τύπου II (ήπια μανιακά επεισόδια που εναλλάσσονται με περιόδους κατάθλιψης)

• Στο 90% των περιπτώσεων οι φάσεις αυτές είναι δύο τύπων ή δύο πόλων ακριβέστερα, εξού και ο όρος διπολική.

• Σε ένα 10% περίπου σημειώνονται μόνο φάσεις του δεύτερου τύπου, οι φάσεις της μανίας ή τα μανιακά επεισόδια.

Αιτιολογία

Η αιτιολογία της διπολικής διαταραχής δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως. Ωστόσο, γενετικοί, κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί και νευροβιολογικοί παράγοντες ενέχονται στην εκδήλωση της νόσου. Μέσα από τη διερεύνηση γενετικών παραγόντων προκύπτει θετική συσχέτιση ως προς την ανάπτυξη της διπολικής διαταραχής. Ωστόσο, μελέτες διδύμων καταδεικνύουν ότι τα γονίδια δεν συνιστούν τον μοναδικό αιτιολογικό παράγοντα, καθώς δεν εμφανίζουν όλοι οι δίδυμοι αδελφοί τη νόσο.

Φαίνεται ότι η νόσος είναι κατά κύριο λόγο βιολογική, οφείλεται δηλαδή σε δυσλειτουργία του εγκεφάλου, ο οποίος άλλοτε υπερλειτουργεί (μανία) και άλλοτε υπολειτουργεί (κατάθλιψη). Έντονες ψυχικές καταστάσεις, όπως στρες, απώλεια, απειλή, απόρριψη, αλλαγή, αποτυχία, σύγκρουση, ψυχοτραυματική εμπειρία, ή επιζήμιες για τη σωματική υγεία, όπως χρήση ουσιών ή αλκοόλ, ελλιπής ύπνος, κακή διατροφή, επιδρούν ως εκλυτικοί παράγοντες της διαταραχής σε άτομα με βιολογική προδιάθεση.

Επιδημιολογικά στοιχεία

•  Η διπολική διαταραχή συναντάται σε ποσοστό 1-2% του πληθυσμού παγκοσμίως.

•  Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι πάσχουν από διπολική διαταραχή 600.000 άτομα.

•  Προσβάλλει με την ίδια συχνότητα άνδρες και γυναίκες και μάλιστα κυρίως άτομα υψηλού οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου.

Κλινική διάγνωση  (μανιακό επεισόδιο)

Σύμφωνα με το DSM-V (APA, 2013), το βασικότερο σύμπτωμα της διπολικής διαταραχής αποτελεί η παθολογική και επίμονη ανεβασμένη ή ευερέθιστη διάθεση κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας για τουλάχιστον 7 ημέρες και ταυτόχρονα συνυπάρχουν τουλάχιστον 3 από τα παρακάτω συμπτώματα:

•  Αυξημένη αυτοεκτίμηση ή αίσθημα μεγαλείου

•  Μειωμένη ανάγκη για ύπνο

•  Μεγαλύτερη ομιλητικότητα

•  Φυγή ιδεών ή υποκειμενική αίσθηση ότι οι σκέψεις καλπάζουν

•  Διάσπαση προσοχής

•  Αύξηση της στοχοκατευθυνόμενης δραστηριότητας ή ψυχοκινητική ανησυχία έως διέγερση

•  Άρση αναστολών, απερίσκεπτη/επικίνδυνη συμπεριφορά, υπερβολικές χρηματικές σπατάλες

Θεραπεία

Οι ασθενείς ανταποκρίνονται θετικά στην απαραίτητη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής που σε συνδυασμό με την κατάλληλη ψυχοθεραπεία οδηγεί σε άριστα αποτελέσματα.

Σε ορισμένες οξείες διεγερτικές καταστάσεις κυρίως στην αρχική φάση μπορεί να χρειασθεί νοσηλεία. Ιδιαίτερη προσοχή συστήνουν οι ειδικοί κατά τη θεραπευτική περίοδο ή τη γρήγορη μετάπτωση στην κατάθλιψη.

Οι παραπάνω αναφορές μας για τις ψυχιατρικές παθήσεις είναι ενδεικτικές και δεν αποτελούν οδηγίες εξαγωγής συμπερασμάτων και ειδικά αυτοδιάγνωσης.